Riyad'ın Tahran ile diyalog tatbikatları başlatmak için siyasi birçok nedenleri var. Bu amaçla Bağdat'ta düzenlenen bir çalıştayın söylentileri doğrulandı. Irak resmi kaynaklarca İran ve Suudi Arabistan görüşmeleri doğrulandı. Nükleer anlaşmanın yeniden faaliyete geçirilmesi konusunda Viyana'da devam eden müzakerelere paralel olarak bir iletişim kanalı açılana kadar, bu müzakerelerin başarılı veya başarısız olması, Suudi-İran diyaloğunun niteliği ve içeriği üzerinde önemli bir ağırlığa sahip olacaktır.
Tahran'ın Riyad ve diğer KİK ülkeleri ile siyasi bir çözümü tercih etme nedenleri de var. Bununla birlikte, İran'ı Suudi Arabistan ile ciddi bir diyaloğu benimsemeye sevk edebilecek nüansları gözlemcilerin net bir şekilde kavramaları zordur. Mesele, İslam Cumhuriyeti rejiminin doktrininde yeni bir olgunluğa veya somut dönüşüme bağlı olmadığı gibi, bu rejim sisteminin yapısında veya liderlerinin kimliğinde meydana gelen herhangi bir niteliksel gelişmeden de etkilenmiyor. İran’ın dini liderliği iktidarın dizginlerini elinde tutmaya devam ediyor ve Devrim Muhafızları ve onun siyasi ve ekonomik dalları ülkenin politikasını belirlemeye devam ediyor, önümüzdeki ay yapılacak seçimlerde cumhurbaşkanlığının ülkenin sertlerinin eline geçebileceği beklentilerinden bahsetmeye bile gerek yok.
Tahran'ın bugünlerde benimsediği iş birliği, dostluk ve diyaloğu hoş karşılama duruşuna kıyasla daha samimi görünüyor. Bu olumlu açıklamalar Dışişleri Bakanlığı ve sözcüsünden gelse de, Bakan Mohammad Javad Zarif'in son zamanlardaki bilgi sızıntıları, İran'ın karar alma mekanizmasının genel olarak Zarif'in Bakanlığının ya da Hassan Rouhani'nin başkanlığının elinde olmadığını açıkça ortaya koymaktadır.
Buna karşılık, Suudi perspektifinden diyaloğa, Krallığın politikalarını ve seçeneklerini şeffaf bir şekilde ifade eden, iyi tanınan tek bir otorite tarafından karar verilir. Veliaht Prens Muhammed bin Salman, Suudi Arabistan'ın İran'la dostane ilişkiler kurma arzusunu ilan ederse, diyaloğu kucaklamak için ciddi bir irade ifade etmek zorunda kalacak olan İranlıların mahkemesine topu fırlatarak bu olur.
Ancak, kendi yönetim sistemi ve rejimin ideolojisi göz önüne alındığında İran, Riyad kadar kesin olamaz ve olmayacaktır.
Veliaht prensin açıkladığı gibi Suudi Arabistan'ın mantığı, komşu ülkelerdeki milislerin kabul edilmemesine dayanıyor. İran ile ilişkileri normalleştirme mantığı, Tahran'ın bölge ülkelerinin güvenlik ve istikrarına verdiği zararı telafi edeceği varsayımına dayanmaktadır. Daha iyi ilişkiler kurmanın temeli iyi niyete dayanır.
Tahran, Viyana müzakerelerini kilit ülkelere karşı bir güç kartı olarak kullanıyor, böylece bu müzakerelerin sonucu başarısız olsalar dahi Riyad ile diyaloğunda kullanılabilir. Tahran, Lübnan, Suriye ve Irak'ta sahip olduğu etki ve İran'da üretilen ve Husi milisleri tarafından Yemen'de fırlatılan füzeler ve insansız hava araçları şeklinde Suudi topraklarına oluşturduğu sürekli tehdit nedeniyle kendi ağırlık sınıfının üzerinde savaşıyor.
Tahran bölgesel kazanımlarından vazgeçmeyecek ve sadece Suudi Arabistan ile diyalogun bu kazanımları bölgesel jeopolitik manzarada daha da sağlamlaştırmasını istiyor. Diyaloğa yönelik tutum, İran ile mükemmel ilişkiler ilkesine ters düşen siyasi bir bakış açısına dayanmamaktadır; İran'la diyaloğun başarısızlığının üstünlüğü, Tahran rejiminin yapısı ve işleyiş şekli ile ilgili olgusal kanıtlara dayanmaktadır. Tahran büyük olasılıkla Riyad'la o kadar uzun süre diyaloga girecek ki, sonucu Suudi veliaht prensin beklentilerinin altında kalıyor, çünkü İran rejimi 1979'daki kuruluşundan bu yana bunu yapamadı. Rejim, komşularını etkilemeyen, iş birliğine dayalı ve barışçıl ilişkilere saygı duyan normal bir rejim haline gelirse, Orta Doğuda sorunlar çözülecektir.
Tahran ve Riyad yönetimi arasında tereddüt
İran, Suudi Arabistan ile olan ilişkilerini korumaya çalışsa da ilişkilerinin ne şekilde ilerleyeceği konusunda tereddütleri var.
22 Mayıs 2021, Cumartesi - 13:27
