Türkiye'nin uzun vadeli döviz borç notu Fitch tarafından BB-'den B+'ya indirilerek yatırım yapılabilir seviyenin dört basamak altına getirildi. Görünüm ise “negatif” olarak belirlendi. Türkiye’nin kredi notu Mısır ve Bahreyn gibi ülkelerle aynı seviyeye inmiş oldu. Fitch tarafından Cuma akşamı yapılan açıklamada, not indirimine ülkenin yüksek enflasyona karşı kırılganlığı da dahil olmak üzere faktörleri gerekçe gösterildi: “Türkiye'nin genişlemeci politika karışımı (derin negatif reel oranlar dahil) enflasyonu yüksek seviyelerde sabitleyebilir, kamu maliyesinin döviz kurundaki değer kaybına ve enflasyona maruz kalmasını artırabilir ve nihayetinde yurt içi güven üzerinde ağırlık yaratabilir ve uluslararası rezervler üzerindeki baskıları yeniden ateşleyebilir”.
Fitch’in raporuna göre; Daha sık ve yoğun, politika kaynaklı finansal stres dönemleri, Türkiye'nin yüksek enflasyon, düşük dış likidite ve zayıf politika güvenilirliği açısından kırılganlıklarını artırdı. Fitch, yetkililerin döviz korumalı mevduatlar, hedeflenen kredi ve sermaye akışı önlemleri de dahil olmak üzere enflasyonu düşürmeye yönelik politika tepkisinin makroekonomik ve finansal istikrar risklerini sürdürülebilir bir şekilde hafifletmesini beklemiyor. Merkez bankası 2021 yılının son evresinden itibaren Cumhurbaşkanı Sn. Recep Tayyip Erdoğan'ın ekonomik hedeflerine yönelik olarak daha farklı bir politika prensibi benimsedi. Bu kapsamda faiz oranlarını düşürmeye başlarken, gelişen piyasaların çoğu para birimlerini küresel fiyat baskılarından korumak için tam tersini yapıyordu. Merkez bankası, Aralık ayına kadar dört toplantıda politika faizini toplam 500 baz puan indirdi ve CDS dahil olmak üzere risk göstergelerini çok yıllı en yüksek seviyelere gönderdi.
Aralık sonunda hükümet para birimindeki düşüşü durdurmak için müdahale etmeden önce lira dolar karşısında yarı yarıya değer kaybetti. Tasarruf sahiplerini hızlı değer kaybından koruyan bir lira mevduat planı da dahil olmak üzere bazı hükümet önlemleri liraya bir istikrar düzeyi getirdi, ancak enflasyon Ocak ayında %48,7'ye yükseldi, bu yirmi yılın en hızlı artış hızı. Fitch'in görüşüne göre, yeni finansal aracın güveni sürdürülebilir bir şekilde iyileştirme kapasitesi, yüksek enflasyonun yanı sıra sabit olmayan beklentilerin olduğu bir ortamda sınırlıdır. Ayrıca, enstrümanın yurt içi döviz talebini azaltmaması halinde, faiz oranları kullanılmadan istikrarlı bir döviz kurunun korunması, yeni döviz müdahalesi veya ihracatçıların gelirlerinin %25'inin satılmasını gerektiren yeni uygulamaya benzer ek sermaye akışı önlemleri gerektirecektir. Fitch, enflasyonun yıl sonuna kadar %38'e, 2022'de ortalama %41'e ve 2023'te %28'e ulaşacağını tahmin ediyor.
Fitch’e göre; Son haftalarda azalan döviz oynaklığı ve döviz korumalı mevduatların devreye girmesi, lira mevduatlarının kısmen toparlanmasını sağladı ve dolarizasyonda bir miktar tersine dönmeye neden oldu. Plan, banka finansmanının istikrarına yönelik kısa vadeli riskleri azaltabilir, yakın vadede duyarlılığı iyileştirebilir ve sermaye oranları üzerindeki baskıyı hafifletebilir. Bu olumsuz senaryoda, döviz swapları ve zorunlu karşılıklar dahil olmak üzere bankaların döviz varlıklarının önemli bir kısmının merkez bankasında tutulması nedeniyle resmi uluslararası rezervler baskı altına girecek.
Uluslararası rezervler; ihracat reeskont kredileri, mevduatların dövize çevrilmesi, BAE ile yeni bir döviz swapı (5 milyar ABD Dolarına eşdeğer) ve Azerbaycan'ın Sofaz'ından 1 milyar Euro'luk mevduat olarak, brüt rezervlerin 2022'de (4.2 aylık cari dış ödemeler) 118 milyar ABD Dolarına yükselmesini bekleniyor. Kasım-Aralık aylarındaki son rakamlar, brüt (114,7 milyar ABD Doları) ve net (16,3 milyar ABD Doları) rezervlerde artış olduğunu gösteriyor ancak Merkez bankasının net dış varlık pozisyonu (FX swapları hariç) negatif kalıyor.
Cari denge için; Cari açığın 2022'de GSYİH'nın %1,7'sine düşmesini beklemekle beraber, Fitch’e göre dış finansman ihtiyacı yüksek kalmaya devam edecek. Önümüzdeki 12 ayda (Kasım sonu) vadesi dolacak dış borç 167 milyar ABD Doları tutarındadır. Devlet ve özel sektör için dış finansmana erişim, önceki stres dönemlerine karşı dirençli olmuştur, ancak yatırımcı duyarlılığındaki değişikliklere karşı savunmasızdır.
Bankacılık sektörü için; Türk bankaları, yüksek dış borç ödemeleri, varlık kalitesi üzerindeki etki (yabancı para cinsinden kredilerin %41'i) ve yüksek mevduat dolarizasyonu (%61,5) nedeniyle döviz oynaklığına karşı hassastır. Buna ek olarak, Fitch, BDDK, lira değer kaybının sermaye oranları üzerindeki etkisini yumuşatmak için düzenleyici toleransı uzatmış olsa da, %10'luk değer kaybının sektör sermaye Tier 1 oranını yaklaşık 50 baz puan aşındırdığını tahmin ediyor.
Fitch; Türkiye ekonomisinin 2021'deki %11'den 2022'de %3,2'ye yavaşlamasını, halen olumlu dış talep dinamiklerini dengelemeyi, turizm sektöründeki toparlanmayı ve daha sıkı finansman koşullarına, tüketici güvenindeki bozulmaya ve olumsuz etkilere karşı uyumlu bir politika duruşuna sahip olmasını bekliyor. Büyüme direncine rağmen, ABD doları cinsinden kişi başına düşen GSYİH 2013'ten bu yana kötüleşti ve para biriminin çok yıllı zayıflaması nedeniyle 2021'de yaklaşık 4.000 ABD Doları azalarak tahmini 8.633 ABD Doları'na geriledi.
Kamu maliyesi; Fitch, liradaki değer kaybının daha düşük finansman ihtiyaçları ve yerel döviz borcunun net geri ödemeleri ile dengelenmesi nedeniyle, genel devlet borcunun 2021 sonunda GSYİH'nın %42'sine yükseldiğini ve %68'lik 'B' medyanının altına düştüğünü tahmin ediyor. Merkezi yönetim borcunun %66'sı döviz bağlantılı veya 2017 sonunda %39'dan fazla olduğundan, borç dinamikleri artan kur risklerine karşı savunmasız kalacaktır. Fitch, Türkiye'nin mali açığının 2021'de genel hükümet düzeyinde GSYİH'nın %3'üne ve merkezi hükümet düzeyinde %2,9'a düştüğünü tahmin ediyor. Mali riskler, döviz korumalı mevduat programıyla ilgili potansiyel ödemelerden, enflasyonun ekonomi üzerindeki etkisini azaltacak mali önlemlerden, artan faiz ödemelerinden ve artan faiz ödemelerinden kaynaklanmaktadır.
Kuruluşa göre; Jeopolitik gerilimler geçen yıl hafifledi ve Türkiye bölge ülkeleriyle ilişkilerini yeniden kurmaya çalıştı. Bununla birlikte, Türkiye'nin 2019'da Rus S-400 füze sistemini satın alması, ABD'nin Suriye'deki YPG ile işbirliği yapması veya Doğu Akdeniz'deki deniz anlaşmazlıkları gibi kilit dış politika sorunları çözülmemiş durumda. Rusya ile ilişkilerin evrimi, Türkiye'nin Ukrayna'ya verdiği destek ve silah satışları nedeniyle belirsizdir.
Not veya görünümde düşüşe konu olabilecek faktörler:
· Makro: Makroekonomik ve finansal istikrar risklerini artıran politika girişimleri, örneğin enflasyon-döviz kuru değer kaybı sarmalı veya daha zayıf mudi güveni.
· Dış Finansman: Uluslararası rezervlerde sürekli azalma da dahil olmak üzere ödemeler dengesi baskılarına yol açabilecek, örneğin yatırımcı güveninin daha da bozulması nedeniyle, devlet veya özel sektör için dış finansmana erişimin azaldığına dair işaretler.
· Yapısal: İç siyasi veya güvenlik durumunda veya uluslararası ilişkilerde ekonomiyi ve dış finansmanı ciddi şekilde etkileyen ciddi bir bozulma.
Not veya görünümde artışa konu olabilecek faktörler:
· Makro: Enflasyonist baskıları azaltarak istikrara kavuşturan ve makroekonomik ve finansal istikrar risklerini azaltan güvenilir ve tutarlı bir politika karışımı.
· Dış Finansman: Uluslararası rezervlerin düzeyi ve bileşimi açısından sürekli bir iyileşme, dolarizasyonun azalması ve cari işlemler dengesindeki sürekli iyileşme nedeniyle dış kırılganlıklarda bir azalma.
Kredi Derecelendirme Profili:
· Moody's uzun vadeli dış borç notu: B2, görünüm negatif
· S&P uzun vadeli döviz borç notu: B+u, görünüm negatif
Kaynak: Tera Yatırım
Hibya Haber Ajansı
