26 Nisan 1986'da Sovyetler Birliği'ne bağlı Ukrayna Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin Pripyat şehri yakınlarında Çernobil Nükleer Santrali'nin 4 numaralı reaktöründe gerçekleşen nükleer kazada binlerce kişi yaşamını yitirdi, binlerce kişi de sakat kaldığı facianın üzerinden 35 yıl geçti.
Uluslararası Nükleer Olay Ölçeği'ne göre kaza 7 ölçeğinde gerçekleşerek dünyanın en büyük nükleer faciası olmuştur. Çernobil nükleer Santrali'nin ardından ikinci sırada Japonya'daki Fukuşima Nükleer Santrali kazası olarak kayıtlara geçmiştir.
Çernobil felaketinde bölgede müdahalede bulunan 500 bini aşkın işçi görevlendirilmiş, bu işçiler yoğun rasyasyona maruz kalarak kanser hastalığına yakalanmış ve feci şekilde can vermiştir. Doğan çocuklar sakat doğmuş, radyasyonun etkisi yıllarca bitmemiştir.
Ancak SSCB hükümeti tarafından gerçek rakamlar dünya kamuoyu ile paylaşılmamış, olayda sadece 31 kişinin öldüğü belirtilerek kayıtlara da böyle geçirilmiştir.
Oldukça büyük bir alana yayılan radyasyon neticesine uzun vadede sonuçlarının daha ağır olduğu değerlendirilirken, radyasyon serpintisinin Karadeniz, Türkiye ve Avrupa olmak üzere çok sayıda ülkeyi olumsuz yönde etkilemiştir.
Nükleer patlamanın etkisi Türkiye'de de ciddi oranda hissedilmiş, Karadeniz bölgesindeki illerde ve Hopa'da kandersen yaşamını yitiren çok sayıda insanmız olmuştur. Tüm Türkiye'ye yayılan radyoaktif maddeler nedeniyle ülkede korku hakim olmuş ve Karadeniz'de yetiştirilen çay ve fındığa radyoaktif madde bulaştığı konusunda tepkiler yükselmişti.
Özellikle Trakya'daki çiftçiler tarlalarındaki radyoaktif kirlilikten dert yanmışlardı.
Dönemin sanayi ve ticaret bakanı Cahit Aral ise tepkilerin artması nedeniyle Çernobil kazasıyla yayılan radyasyonun Türkiye'ye zarar vermediğini ispat etmek için basın toplantısı düzenleyerek basının karşısında çay içmişti.
Bakan Aral, nükleer patlamanın etkilerinin ülkeye zarar verdiğini görünce özür dilemiş ve radyoaktif felaketle mücadelede geç kalındığını itiraf etmişti.
Patlamanın seyri şu şekilde gerçekleşmiştir: Ani bir güç dalgalanması son noktaya ulaşarak buhar basıncını yükseltmiş ve meydana gelen tepkimeyle nötron moderatörlerin havaya karışmasıyla grafitinin birlişmesiyle birlikte nükleer çekirdeği eritmesiyle tutuşarak atmosfere yükselmiş ve meydana gelen patlama ülke sınırlarını da aşarak büyük bir alana yayılmıştır.
SSCB başta olmak üzere patlamanın meyada geldiği Pripyat'tan yükselen radyoaktif bulutlar Avrupa, Karadeniz ve Türkiye'ye kadar büyük bir alanı kaplamıştır.
Patlamanın meydana geldiği bina büyük ölçüde tecrit altına alınsa da redaktör binasından radyoaktif madde sızıntısı devam etmiştir.
Çernobilden yüzde 60 oranında en fazla etkilenen ülkelerden biri olan Belarus'ta nükleer kalıntıları temizlemek için büyük bir bütçe ayrıldı. Rusya ve Ukrayna da sürekli devam eden temizlik çalışmaları ekonomik açıdan da büyük bir yük meydana getirdi.
Ukrayna patlamanın üzerinden geçen 35 yılın ardından UNESCO'ya başvurarak, insanlığın bu olaydan ders çıkarması için Dünya Mirasları Listesi'ne alınması talebinde bulundu.
Ukrayna artık nükleer patlamayı avantaja çevirerek bir turizm merkezi haline getirmeyi planladığı Çernobil'i reklam filmi ve belgesel çekimlerinin üssü haline getirmeyi hedefliyor.
Semra Polat
Sivil Düşücne Haber Portalı
sivildusunce.com
